II Rzeczpospolita

II Rzeczpospolita
Rzeczpospolita Polska[1]
1918–1945
Flaga
Herb Polski
Flaga Herb
Hymn:
Mazurek Dąbrowskiego
Położenie Polski
Konstytucja

mała (1919–1921)
marcowa (1921–1935)
kwietniowa (1935–1945)

Język urzędowy

polski
lokalnie ponadto:
niemiecki[2]
ukraiński[3]
białoruski[4]
litewski[5]

Stolica

Warszawa[a]

Ustrój polityczny

demokratyczny
(1919–1926)
autorytarny
(1926–1945)

Typ państwa

republika parlamentarna (1919–1926)
republika semiprezydencka (1926–1935), republika superprezydencka[6][7][8] (1935–1939), republika superprezydencka w stanie wojny (1939–1945)

Głowa państwa

prezydent (ostatni)
Władysław Raczkiewicz

Szef rządu

prezes Rady Ministrów (ostatni) Tomasz Arciszewski

Powierzchnia
 • całkowita


389 720[9] km²

Liczba ludności (1938)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


34 849 000 (szacunek 1939 r., według spisu 1931 r. 31 918 000)
89,7 osób/km²
Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, Litwini

PKB (1938)
 • całkowite 
 • na osobę


12,88 mld USD [1]
372 USD

PKB (PSN) (1938)
 • całkowite 
 • na osobę


10 mld USD [2]
2,182 USD

Waluta

marka polska (1918–1924) – na terenie całego kraju od kwietnia 1920
złoty polski (1924–1939) (zł)

odzyskanie niepodległości
• ogłoszenie
• uznanie

od Niemiec, Austro-Węgier i Imperium Rosyjskiego

16 listopada 1918
21 lutego 1919

Wycofanie uznania międzynarodowego dla władz RP (utrata podmiotowości prawnej)

Wielka Brytania, USA, ZSRR, po nich pozostałe państwa konstytuującej się ONZ
5 lipca 1945

Religia dominująca

katolicyzm, prawosławie, judaizm

Strefa czasowa

UTC +1

Terytoria zależne

Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939)
Litwa Środkowa (1920–1922)

Terytoria autonomiczne

województwo śląskie

Mapa Polski
Herb Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927
Republika Polska w połowie listopada 1918 r.
Obwieszczenie o utworzeniu Urzędu Skarbu Narodowego, Kalisz, 1918
Gęstość zaludnienia II Rzeczypospolitej według spisu powszechnego w 1931 r.
Belweder w Warszawie
Nowy gmach Sejmu, ulica Wiejska 1930
Słup graniczny w Gorganach, na granicy z Czechosłowacją
Wystawa światowa, Paryż, 1925, pawilon polski
Wystawa światowa, Paryż, 1937, pawilon polski
Wystawa światowa, Nowy Jork, 1939, pawilon polski
Château de Pignerolle w Angerseksterytorialna rezydencja władz RP na uchodźstwie XII 1939- VI 1940

II Rzeczpospolita (II RP; nazwa oficjalna: Rzeczpospolita Polska[1]) – historyczne państwo polskie istniejące w latach 1918–1945, tj. od odzyskania suwerenności (1918) do wycofania uznania międzynarodowego dla rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1945), które było konsekwencją wykonania porozumień zawartych na konferencji jałtańskiej (1945) między mocarstwami wielkiej trójki[10][11].
Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą (1569–1795), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku (1772–1795).

Podstawowy akt ustrojowy stanowiła Konstytucja marcowa, a następnie (od 1935) Konstytucja kwietniowa. Językiem urzędowym II Rzeczypospolitej był język polski, zaś walutą najpierw marka polska, a dopiero od 1924 r. złoty polski.

Ówczesna Polska była krajem niejednorodnym etnicznie (nieco ponad ⅔ ludności to Polacy), co stanowiło źródło problemów wewnętrznych. Największymi miastami (liczącymi ponad 200 tys. mieszkańców) były Warszawa (stolica Polski), Łódź, Lwów, Poznań, Kraków i Wilno, jednak zdecydowana większość ludności (70–75%) mieszkała na terenach wiejskich.

II RP powstała na fragmentach terytoriów Niemiec, Austro-Węgier i Rosji (zarówno „Kongresówki”, jak i „ziem zabranych”); pierwsze lata jej istnienia upłynęły pod znakiem sporów i walk o przyszłe granice oraz wojny polsko-bolszewickiej. Państwo to było republiką, początkowo rządzoną w sposób demokratyczny, od zamachu stanu w 1926 r. dążącą ku autorytaryzmowi.

W czasie II wojny światowej (1939–1945) terytorium państwowe II Rzeczypospolitej było okupowane przez Niemcy, ZSRR, Słowację i Litwę[12]. II Rzeczpospolita zachowała suwerenność państwową[13], w stosunkach dyplomatycznych reprezentowana była przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, który uzyskał schronienie w Paryżu i Angers (na zasadzie eksterytorialnej do czerwca 1940), a następnie w Londynie, gdzie przeniósł swą siedzibę po klęsce Francji[13]. Jako że państwo polskie wciąż posiadało konstytucyjne organy władzy państwowej (w tym tajną administrację cywilną i sądownictwo na terenie okupowanego kraju – Polskie Państwo Podziemne) i siły zbrojne, działające równolegle w podziemiu (Armia Krajowa) i na uchodźstwie, de iure i de facto II Rzeczpospolita istniała do 5 lipca 1945.

Większość terytorium państwowego II RP anektowanego przez ZSRR i Litwę w 1939 r. została w 1945 r. wcielona do Ukraińskiej SRR, Białoruskiej SRR i Litewskiej SRR[10][14]. Obszary pozostałe przy Polsce stanowią większość terytorium współczesnego państwa polskiego, które w swojej Konstytucji wprost odwołuje się do najlepszych tradycji Drugiej Rzeczypospolitej.

  1. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie buwcd.buw.uw-image1
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Język niemiecki w Polsce
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Język ukraiński w Polsce
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Język białoruski w Polsce
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Język litewski w Polsce
    BŁĄD PRZYPISÓW
  6. Konstytucja kwietniowa, której przyjęcie w 1935 r. stanowiło uwieńczenie kilkuletniego procesu ewolucji ustroju II Rzeczypospolitej po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego z 1926 r., ustanawiała system rządów, który należy zakwalifikować jako hiperprezydencjalizm”. Krzysztof Prokop. Uprawnienia nadzwyczajne Prezydenta Rzeczypospolitej w świetle przepisów konstytucji kwietniowej z 1935 r.. „Miscellanea Historico-Iuridica”. tom XXVIII, s. 204, 2019. 
  7. „Gros państw, które konwencjonalnie wkłada się w ramy systemu prezydenckiego bądź co najmniej półprezydenckiego, w rzeczywistości nie spełnia założeń ani jednego, ani drugiego systemu i w praktyce wychodzi poza skalę tzw. konstytucyjnych systemów rządów właściwych dla ustroju demokratycznego. Dla tego rodzaju państw (których sporo jest w Afryce, Ameryce Łacińskiej albo na obszarach byłego ZSRR) przyjęło się określenie ustrojów neoprezydenckich (określanych również mianem neoprezydencjalizmów) bądź hiperprezydenckich (hiperprezydencjalizmów), ewentualnie ustrojów superprezydenckich. Ich wspólnym mianownikiem jest daleko idąca ekspozycja stanowiska ustrojowego prezydenta (głowy państwa), co stanowi asumpt do porównywania ich z klasycznym systemem prezydenckim lub półprezydenckim, przy jednoczesnym ignorowaniu lub tylko niekonsekwentnym przestrzeganiu innych założeń właściwych dla demokratycznych rozwiązań (w tym zwłaszcza formalnej zasady podziału władz oraz materialnej zasady pluralizmu politycznego). W efekcie, systemy tego rodzaju nie spełniają cech systemów demokratycznych i dlatego nie powinno się ich w ogóle uwzględniać, jeśli mówi się o właściwym systemie prezydenckim i innych rozwiązaniach zbliżonych do niego (nawet jeśli formalnie, np. w konstytucjach, systemy te definiowane są jako np. prezydenckie, czego dowodzi casus Kazachstanu wprost określonego w konstytucji jako ustrój prezydencki)”. Jarosław Szymanek. Legislatywa i egzekutywa w prezydenckich i półprezydenckich systemach rządów. „Przegląd Sejmowy”. nr 1(38), s. 104, 2017. 
  8. „Jaki system rządów wprowadzała konstytucja kwietniowa? Chyba należy przyjąć, że niekiedy spotykane określanie go jako zracjonalizowany parlamentarno-gabinetowy (formuła pół-prezydencka, czy prezydencko-parlamentarna), nie oddaje jednak istoty systemu opartego na omnipotencji głowy państwa. System parlamentarno-gabinetowy, nawet w postaci bardzo zmodyfikowanej poprzez silne wzmocnienie pozycji ustrojowej głowy państwa, zakłada jednak jakąś formę partnerstwa pomiędzy legislatywą a egzekutywą, a przede wszystkim nie podporządkowuje jednoznacznie jednej z nich drugiej. W przypadku konstytucji kwietniowej o jakimkolwiek partnerstwie mowy być nie może. Świadczą o tym zarówno zasady naczelne, jak i przepisy szczegółowe. W takiej sytuacji najbardziej sensownym wydaje się nazwanie systemu wprowadzonego przez konstytucję kwietniową mianem swoistego systemu prezydenckiego”. przypis 35: „Nie można skądinąd przyznać racji L. Mażewskiemu, nota bene autorowi niezwykle ciekawych rozpraw historycznych i prawnych, w tym jednego z lepszych artykułów o konstytucji kwietniowej, który określił system rządów przez nią wprowadzonych jako prezydencjalną odmianę systemu parlamentarnego (L. Mażewski: Prezydencjalna odmiana systemu parlamentarnego w konstytucji kwietniowej, „Studia Prawnicze” 1984, nr 3-4)”.
    przypis 36: „Swoistego, gdyż oczywiście nie prezydenckiego w rozumieniu ustroju USA i innych krajów demokratycznych o podobnym systemie rządów. Zob. charakterystykę systemu prezydenckiego np. w: A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007”.
    Przemysław Kierończyk. W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne. „Gdańskie Studia Prawnicze”. tom XXXI, s. 838, 2014. 
  9. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie w 1939 roku Historia Polski
    BŁĄD PRZYPISÓW
  10. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kersten1989
    BŁĄD PRZYPISÓW
  11. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Edmund Jan Osmańczyk1982-s256258408
    BŁĄD PRZYPISÓW
  12. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Jerzy Ochmański1990-s324-325
    BŁĄD PRZYPISÓW
  13. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Osmańczyk
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Ustawa z dnia 31 grudnia
    BŁĄD PRZYPISÓW


Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>
BŁĄD PRZYPISÓW